ในการทำประกันภัยรถยนต์ภาคสมัครใจ เช่น ประกันภัยชั้น 1 ชั้น 2+ หรือ 3+ สิ่งหนึ่งที่เจ้าของรถจำเป็นต้องเข้าใจคือ “ทุนประกันภัย” ซึ่งหมายถึงมูลค่าความคุ้มครองสูงสุดที่บริษัทประกันจะจ่ายให้ในกรณีที่รถยนต์ได้รับความเสียหายทั้งหมด สูญหาย หรือไม่สามารถซ่อมคืนสภาพเดิมได้ การกำหนดทุนประกันนี้ไม่ใช่เป็นเพียงการประเมินจากราคากลางของรถเท่านั้น แต่ยังพิจารณาจากสภาพของรถในปัจจุบัน รวมถึงประวัติความเสียหายของรถด้วย
ทุนประกันมีความสัมพันธ์โดยตรงกับมูลค่าของรถในท้องตลาด หรือที่เรียกว่าราคาประเมินตลาด โดยจะค่อย ๆ ลดลงตามอายุของรถ ซึ่งเรียกว่าค่าความเสื่อมสภาพ แต่หากรถเคยเกิดอุบัติเหตุเสียหายมาก่อน ไม่ว่าจะเป็นการชนหนัก โครงสร้างเบี้ยว ซ่อมสีหลายจุด หรือมีการเปลี่ยนชิ้นส่วนสำคัญ เช่น เปลี่ยนฝากระโปรง เปลี่ยนโครงหรือช่วงล่าง ทุนประกันก็จะถูกปรับลดให้ต่ำกว่าค่ามาตรฐานของรถรุ่นเดียวกันในตลาด
การลดทุนประกันจากความเสียหายของรถเกิดจากหลักการพื้นฐานของบริษัทประกันภัยที่ต้องประเมินความเสี่ยงก่อนรับประกัน หากรถมีประวัติเสียหายหนัก ความเสี่ยงในการเคลมในอนาคตก็จะสูงขึ้น หรือหากรถมีสภาพไม่สมบูรณ์ อาจทำให้เมื่อเกิดอุบัติเหตุใหม่ บริษัทไม่สามารถแยกแยะได้ว่าส่วนไหนเป็นความเสียหายเดิมและส่วนไหนเป็นความเสียหายใหม่ ซึ่งอาจนำไปสู่ข้อพิพาทได้
ในกรณีที่รถมีความเสียหายก่อนการทำประกัน เจ้าของรถควรแจ้งให้บริษัทประกันทราบตั้งแต่ต้น โดยเฉพาะประกันภัยชั้น 1 ที่มักจะมีขั้นตอนการตรวจสภาพรถก่อนออกกรมธรรม์ หากพบว่ามีรอยชน รอยขีดข่วน หรือการซ่อมแซมมาก่อน บริษัทประกันอาจเลือกไม่รับประกันในจุดนั้น หรืออาจระบุข้อยกเว้นไว้ในกรมธรรม์ เช่น “ไม่คุ้มครองความเสียหายบริเวณด้านหลังซ้ายของตัวถัง” เพื่อป้องกันปัญหาในการเคลมภายหลัง
หากความเสียหายเกิดขึ้นหลังจากทำประกัน เช่น รถประสบอุบัติเหตุและมีการเคลมหลายครั้ง เมื่อถึงรอบต่ออายุประกันในปีถัดไป บริษัทประกันจะนำข้อมูลเหล่านี้มาประเมินใหม่ ซึ่งอาจส่งผลให้ทุนประกันในปีถัดไปลดลง หรือเบี้ยประกันเพิ่มขึ้นตามระดับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้น
ในกรณีที่รถได้รับความเสียหายอย่างหนัก เช่น ถูกตัดต่อช่วงตัวถัง เคยจมน้ำแล้วนำมาซ่อม หรือเคยถูกไฟไหม้ แม้จะซ่อมจนดูเหมือนใหม่ บางบริษัทอาจปฏิเสธรับประกันภัยโดยสิ้นเชิง หรือรับประกันในรูปแบบจำกัดทุน และจำกัดความคุ้มครองเฉพาะบางกรณีเท่านั้น
ในภาพรวม ความเสียหายของรถยนต์มีผลอย่างมากต่อการพิจารณาทุนประกัน เพราะมันสะท้อนถึงความเสี่ยงที่บริษัทประกันต้องรับในอนาคต และเป็นปัจจัยสำคัญที่ใช้ในการบริหารจัดการต้นทุนของบริษัทประกันภัย ทุนประกันที่ต่ำลงอาจหมายความว่า เมื่อเกิดเหตุร้ายแรง เช่น รถหายหรือพังยับ บริษัทจะจ่ายค่าสินไหมตามวงเงินทุนประกันที่ลดลง ไม่ใช่ตามราคาซื้อขายรถในตอนแรก เจ้าของรถจึงควรตรวจสอบข้อมูลเหล่านี้ให้รอบคอบก่อนทำหรือต่ออายุประกันทุกครั้ง
